معرفی مساجد مشهور تهران
مساجد و مدارس تهران بیشتر در دوران پایتختی تهران ساخته شده اند و به همین خاطر چهره‌ای متعلق به دوران متاخر معماری ما دارند.
ظهور و رواج ترکیب مسجد _ مدرسه به شکل های گوناگون به همین سبب است. این ترکیب را می توان در بناهایی مانند مسجد _ مدرسه سپهسالار به وضوح شاهد بود.
در طرح سایر مساجد یا مدارسی که به صورت کامل مسجد _ مدرسه را پیدا نکردند نیز می توان تعلق خاطر به این ترکیب جدید را مشاهده کرد. به این معنا که مدارس اغلب دارای شبستانی بزرگ یا گنبدخانه هستند و مساجد صاحب چند حجره مدرسه ای شده اند.
مساجد تاریخی و معروف تهران
۱. مسجد مدرسه سپهسالار (شهید مطهری) مسجد معروف تهران
مسجد مدرسه سپهسالار در جنوب شرقی میدان بهارستان تهران در جنوب کاخ مجلس شورای ملی با هشت متر از سطح حیاط ۴۰ مناره بلند و گنبدی با ارتفاع نزدیک به حجمی بی نظیری ساخته است. کمی پایین تر از گوشه جنوب متری ۲۵ شرقی میدان، جلوخان مسجد قرار دارد.
دو مناره و یک عقب نشینی با الگوی نیم هشتی سردر ورودی را در خود جای داده است. از بناهای ساخته شده در دوره قاجار دارای دو طبقه است. بانیان این بنا حاج میرزا حسین خان سپهسالار قزوینی، صدراعظم دوره ناصرالدین شاه و برادرش مشیرالدوله بودند.
سپهسالار در نقشه کشی، معماری و وضع ساختمان این بنای بزرگ، طرح و نقشه شرقی اسلامی را در نظر داشت.
نقشه این مجموعه و شیوه معماری آن تلفیقی از سبک معماری مسجد جامع اصفهان در قسمت هشتی و ورودی، مسجد ایاصوفیه استانبول و نماسازی آن یادآور مدرسه چهارباغ اصفهان است.
طراح بنا میرزا مهدی خان شقاقی (ممتحن الدوله) و معمار آن میرزا ابولحسن قمی بودند. این بنای تاریخی در مورخ ۱۳۱۵/۳/۳۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ظهور و رواج ترکیب مسجد _ مدرسه به شکل های گوناگون به همین سبب است. این ترکیب را می توان در بناهایی مانند مسجد _ مدرسه سپهسالار به وضوح شاهد بود.
در طرح سایر مساجد یا مدارسی که به صورت کامل مسجد _ مدرسه را پیدا نکردند نیز می توان تعلق خاطر به این ترکیب جدید را مشاهده کرد. به این معنا که مدارس اغلب دارای شبستانی بزرگ یا گنبدخانه هستند و مساجد صاحب چند حجره مدرسه ای شده اند.
۲. مسجد جامع تهران یکی از معروف ترین مساجد تهران
مسجد جامع تهران یکی از مساجد معروف تهران است. این بنا در نزدیکی بازار تهران قرار دارد. با توجه به نزدیکی این مسجد به مسجد امام فاصله این دو مسجد را بین الحرمین گویند.
در خصوص تاریخ ساخت این بنا اطلاعات دقیقی در دست نیست. علی رغم نظرهایی که ساخت اولیه آن را به قرن نهم ه. ق نسبت می دهند، آثار معماری کنونی قدیمی تر از قرن سیزدهم ه. ق نیست.
ابتدا طرف جنوبی که ایوان بزرگ و مقصوره در آن واقع است، بنا شده و بعضی گویند که این نیز یک دفعه ساخته نشده است.
۳. مسجد امام خمینی مسجد تاریخی تهران
این بنا در خیابان پانزده خرداد شرق خیابان ناصرخسرو و جنب بازار تهران واقع شده است و از بناهای ارزشمند دوره قاجار به شمار می رود؛ که بین سال های ۱۲۴۰ تا ۱۲۲۲ ه. ق توسط فتحعلی شاه قاجار ساخته شده و بعد از مرگ وی در زمان ناصرالدین شاه تعمیراتی در آن صورت گرفته و گلدسته هایی به آن اضافه شده است.
به نظر می رسد معمار آن عبدالله خان معمارباشی معمار دربار فتحعلی شاه بوده است. در ساخت و تزیین این مسجد هنرمندان دیگری از شیراز و اصفهان نیز شرکت داشته اند.
از ویژگی هایی که تنها در این مسجد تاریخی تهران دیده می شود صحنی وسیع و شبستانی بزرگ با پوشش گنبدی و پیشخوان و سردر ورودی بلند کاشی کاری با کتیبه های زیباست.
مسجد امام با وسعتی حدود ۱۱ هزار مترمربع با بنای طرح چهارایوانی کامل ساخته شده است و مشتمل بر صحن وسیع میانی، ایوان های چهارگانه، گنبدخانه و شبستان های ستوندار، رواق ها، سردرها و جلوخان شمالی، به همراه تزیینات زیبای کاشی کاری، گچکاری، حجاری، مقرنس و کتیبه های خطی است.
مسجد دارای ورودی و سردر اضلاع شمالی، شرقی و غربی است که در پشت ایوان های مسجد قرار گرفته اند. سردر شمالی که اصلی ترین ورودی بناست، در جنب خیابان خرداد قرار دارد.
۴. مسجد دانشگاه تهران مسجد مشهور تهران
مسجد دانشگاه تهران یکی از مساجد مدرن تهران است به سبکی نو و در عین حال با بهره گیری از سنت های قدیم بنا شد. این مسجد در مهر ۱۳۴۵ با حضور ایوب خان رئیس جمهوری پاکستان افتتاح شد. این بنای مذهبی شامل یک شبستان به مساحت ۹۰۰ متر مربع است.
زیرسازی بنا از سنگ داغون اصفهان و بتن مسلح ساخته شده و دارای گنبدی به شکل عدسی است که پایه های آن را ستون های مورب از بدنه اصلی ساختمان جدا نموده است.
ستون ها و فلکه ی دور گنبد و شبکه های طبقه اول از کاشی معرق و توسط زبده ترین استادان کاشی ساز اصفهانی تراشیده و نصب ساخته شده است. کتیبه های شبستان نیز به همین شیوه از زمینه یک رنگ ساخته شده است. در کاشی کاری مسجد آیاتی از قرآن مجید به کار رفته است.
۵. مسجد و مدرسه خان مروی مسجد معروف در تهران
این مسجد و مدرسه را حاجی محمد حسین خان ملقب به فخرالدوله والی مرو در زمان سلطنت فتحعلی شاه بنیاد نهاد. از آن رو این مدرسه را خان مروی نامیده اند. این مدرسه به نام فخریه هم مشهور است.
این مجموعه شامل مسجد با صحن بزرگ، حجره ها و طاق نماهای اطراف صحن است. در سمت شمال صحن، ایوان بزرگ و مدرسه قرار دارد. بنا دارای تزئینات کاشی کاری و کتیبه هایی حاوی اشعار عالمانه است و نام فتحعلی شاه و فخرالدوله بر آنها آمده است.
تاریخ بنا در کتیبه، سال ۱۲۳۱ هـ. ق را نشان میدهد.
۶. مسجد و مدرسه مشیر السلطنه تهران
این مسجد مدرسه در خیابان مولوی واقع است و یکی از مساجد معروف تهران است. میرزا احمدخان مشیر السلطنه این بنا را ساخت و به تاریخ ۱۳۱۸ هـ. ق آن را وقف کرد.
این بنا دارای صحن کوچکی با هشت حجره در سه طرف آن است و شبستانی ستون دار در جبهه شمالی و در مقابل جبهه قبله قرار دارد. ایوان و مدرسه در جبهه جنوبی و حجره ها در دو جبهه دیگر در مقابل هم ساخته شده است.